Nhật thực là một hiện tượng thiên văn thu hút nhiều người, đây cũng là một hiện tượng thú vị mà người xem có thể quan sát ở Trái Đất. Nhật thực là gì? Nhật thực toàn phần và một phần là gì? Khi nào xuất hiện nhật thực? Để giải đáp những thắc mắc này hãy cùng sandiegodanceconnect.org tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!
I. Nhật thực là gì?
Nhật thực là gì? Nhật thực là hiện tượng được quan sát từ Trái đất khi Mặt trăng đi theo đường thẳng giữa Trái đất với Mặt trời và Mặt trăng che khuất hoàn toàn hoặc một phần Mặt trời.
Cụ thể, trái đất chuyển động quanh mặt trời và mặt trăng chuyển động quanh trái đất. Mỗi chu kỳ, Mặt trăng đi qua giữa Trái đất và Mặt trời một lần. Hai quỹ đạo lệch nhau một khoảng 5 độ nên không phải lúc nào Mặt trăng cũng đi qua đường thẳng của Trái đất và Mặt trời. Nói cách khác, mặt trăng thường ở giữa “trăng non”. Chỉ có đêm không trăng mới có ba thiên thể – mặt trời, mặt trăng và trái đất – xếp hàng.
II. Có những loại nhật thực nào?
Dựa vào các vùng bóng của Mặt trăng trên bề mặt Trái Đất, người ta chia Nhật thực làm 4 loại:
1. Nhật thực toàn phần
Nhật thực toàn phần xảy ra khi Mặt trăng ở gần một điểm quỹ đạo và Mặt trời bị che khuất hoàn toàn khi Mặt trăng đi qua giữa Trái đất và Mặt trời. Tại thời điểm này, các vùng bóng tối và nửa tối được hình thành trên bề mặt trái đất.
Để xem nhật thực toàn phần, người xem phải đứng trong vùng có bóng của mặt trăng di chuyển. Đối với những người đứng trong cùng một bóng tối, chỉ quan sát được nhật thực một phần.
2. Nhật thực một phần
Nhật thực một phần xảy ra khi Mặt trời và Mặt trăng không nằm trên cùng một đường thẳng và Mặt trăng chỉ che khuất một phần Mặt trời. Hiện tượng này thường được quan sát thấy ở nhiều nơi trên Trái đất ngoài đường đi của nhật thực trung tâm.
Một số dạng nhật thực có thể được quan sát như nhật thực một phần chỉ khi bóng tối đi qua một trong các cực của Trái đất và đường tâm không cắt bề mặt Trái đất.
3. Nhật thực hình khuyên
Nhật thực hình khuyên xảy ra khi mặt trời và mặt trăng thẳng hàng, nhưng kích thước biểu kiến của mặt trăng nhỏ hơn kích thước biểu kiến của mặt trời. Vì vậy, mặt trời vẫn trông giống như một vòng phát sáng xung quanh mặt trăng. Nhật thực hình khuyên kéo dài hơn nhật thực toàn phần, nhưng chỉ kéo dài vài phút.
4. Nhật thực lai
Nhật thực lai là kiểu trung gian giữa nhật thực toàn phần và nhật thực hình khuyên. Nhật thực toàn phần sẽ được quan sát ở một số nơi trên Trái đất và nhật thực hình khuyên sẽ được quan sát ở những nơi khác. Một thuật ngữ phổ biến cho nhật thực toàn phần, hình khuyên, hoặc nhật thực lai là nhật thực trung tâm. Nhật thực lai là cực kỳ hiếm.
III. Nguyên nhân xảy ra nhật thực
Vậy nguyên nhân nào dẫn đến xuất hiện nhật thực? Như đã đề cập trước đó, nhật thực là một hiện tượng xảy ra khi mặt trăng đi qua giữa mặt trời và trái đất. Để xảy ra hiện tượng nhật thực, Mặt trời, Mặt trăng và Trái đất đều phải nằm trên cùng một đường thẳng hoặc gần như thẳng hàng. Quan sát nhật thực từ Trái đất, chúng ta có thể thấy Mặt trăng che khuất một phần Mặt trời, hoặc che khuất hoàn toàn.
IV. Nhật thực 2022 xảy ra khi nào?
Từ nay đến cuối năm 2022, chúng ta sẽ đón 1 lần Nhật thực vào 25/10/2022. Nhật thực một phần vào ngày 25 tháng 10 sẽ được nhìn thấy ở Châu Âu, Bắc Phi, Trung Đông và Tây Á. Độ che phủ của nguyệt thực này cao đến mức ở đỉnh điểm của nó, Mặt trời chỉ là một hình lưỡi liềm mỏng của ánh sáng.
V. Cách quan sát nhật thực an toàn
Việc quan sát nhật thực là một điều thú vị tuy nhiên nhiều người vẫn không biết nên quan sát như thế nào để không hại mắt. Hãy lưu ý một số vấn đề như:
- Quan sát nhật thực gián tiếp hoặc sử dụng các bộ lọc chuyên dụng như kính lọc thợ hàn số 14 hoặc kính lọc Mặt trời của Câu lạc bộ Thiên văn học.
- Việc xem nhật thực bằng kính râm (kính đen), phim X-quang, đĩa mềm hoặc băng video không được đảm bảo vì nó chỉ làm giảm độ sáng chứ không ngăn được bức xạ có hại.
- Bạn cũng có thể sử dụng bìa cứng để hứng ảnh mặt trời bằng ống nhòm hoặc kính viễn vọng nhỏ. Bạn cũng có thể quan sát hình ảnh mặt trời qua một lỗ tròn trên mặt đất bằng cách khoan một lỗ tròn nhỏ trên tấm bìa.
VI. Một số sự thật về nhật thực
1. Không phải lần “trăng mới” nào cũng có nhật thực
Trên thực tế, quỹ đạo của mặt trăng nghiêng 5 độ so với đường hoàng đạo, vì vậy cả ba thiên thể không thẳng hàng ở mỗi lần trăng non. Mặt phẳng hoàng đạo là quỹ đạo biểu kiến của mặt trời trên thiên cầu và là cơ sở của hệ tọa độ hoàng đạo.
Do đó, để thỏa mãn điều kiện đủ là Mặt trời, Mặt trăng và Trái đất thẳng hàng, cần có thêm hai điều kiện.
- Đầu tiên là giao tuyến của hai mặt phẳng chứa mặt phẳng quỹ đạo của mặt trăng và mặt phẳng hoàng đạo. Tại các giao điểm này, mặt trăng không được quá cao cũng không được quá thấp. Nó phải được đặt ở vị trí “vừa đủ” để căn chỉnh và che khuất Mặt trời.
- Điều kiện thứ hai là Mặt trời gần giao điểm Mặt trăng (nếu quan sát được). Nói một cách đơn giản hơn, khi Mặt Trăng và Mặt Trời chia sẻ cùng một Hệ Mặt Trời (Ecliptic Meridian) hay còn gọi là Ecliptic khi nhìn từ Trái Đất.
2. Nhật thực toàn phần không hiếm gặp
Trên thực tế hiện tượng nhật thực toàn phần không phải là hiếm xảy ra. Trung bình, nhật thực toàn phần có thể nhìn thấy ở bất kỳ đâu trên Trái đất trong khoảng 18 tháng. Do đó, người ta có thể nhìn thấy tổng số hai lần nhật thực trong 3 năm.
Tuy nhiên, kết quả trên chỉ mang tính lý thuyết, còn trên thực tế chỉ có thể quan sát được nhật thực toàn phần ở một khu vực nhỏ của Trái đất. Do đó, nếu bạn sống ở một thành phố cụ thể trong nhiều năm, bạn có thể trải nghiệm nhật thực, đặc biệt là nhật thực toàn phần. Ở Việt Nam, bạn phải chờ đợi rất lâu mới có thể xem được nguyệt thực, có thể là một năm đến ba năm thậm chí lâu hơn..
3. Nhật thực xảy ra trong năm nhiều hơn nguyệt thực
Các mặt phẳng quỹ đạo của Mặt trăng và Trái đất cắt nhau hàng năm tại các nút lên và xuống của quỹ đạo của chúng. Do đó, chúng ta quan sát ít nhất hai, và nhiều nhất là 5, nguyệt thực trong một năm.
Tuy nhiên, trong thực tế, nguyệt thực thường được quan sát và ghi lại thường xuyên hơn nhật thực. Điều này là do thời lượng nguyệt thực thường rất ngắn. Điều này là do bóng của mặt trăng trên Trái đất rất nhỏ và di chuyển nhanh chóng. Mặt khác, thời gian của nguyệt thực dài hơn đáng kể do bóng của Trái đất rộng.
4. Không được quan sát nhật thực bằng mắt thường
So với các hiện tượng thiên thể khác, nhật thực rất dễ quan sát vì chúng có thể được quan sát mà không cần kính thiên văn. Tất cả những gì một người quan sát cần là một trường nhìn đủ rộng và một bầu trời quang đãng để có thể nhìn thấy Mặt trời.
Trong khi nhật thực, bạn sẽ nhìn lâu hơn bình thường và bức xạ từ mặt trời có thể gây hại cho mắt của bạn. Vì vậy, người xem không nên quan sát Mặt trời bằng mắt thường trong thời gian nhật thực.
Ngoài ra, không được nhìn thẳng vào mặt trời bằng các loại kính viễn vọng như kính thiên văn hoặc ống nhòm. Giao tiếp bằng mắt có thể làm tăng đáng kể cường độ bức xạ.
Trên đây là toàn bộ những thông tin về nhật thực là gì được nhiều bạn tìm hiểu. Hy vọng những giải thích này sẽ hữu ích với các bạn khi tìm hiểu về các hiện tượng thiên văn. Cảm ơn đã đón đọc!